Sprawozdawczyni ONZ o włączeniu transkobiecych i interpłciowych mężczyzn do sportu kobiet
Raport specjalnej sprawozdawczyni ONZ ds. przemocy wobec kobiet i dziewcząt – przemoc wobec kobiet i dziewcząt w sporcie. Raport przedstawiony na 79. sesji zgromadzenia ogólnego ONZ.
Artykuł stanowi tłumaczenie wszystkich fragmentów raportu Reem Alsalem na temat przemocy wobec kobiet i dziewcząt w sporcie, które dotyczą negatywnych skutków włączenia do kobiecych kategorii sportowych mężczyzn identyfikujących się jako trans oraz mężczyzn z zaburzeniami rozwoju płciowego. Reem Alsalem jednoznacznie ocenia je jako przejaw przemocy wobec kobiet w sporcie.
Cały raport ma 24 strony i jest podzielony na kilka części, z których główna stanowi diagnozę dotyczącą rodzajów przemocy, z którymi mierzą się kobiety i dziewczęta w sporcie.
Podzielona jest ona na trzynaście kategorii obejmujących:
- przemoc fizyczną; wykluczenie; przemoc ekonomiczną; przemoc online; przymuszanie i kontrolowanie; prawo do sprawiedliwego i bezpiecznego współzawodnictwa; napaść i przemoc seksualną; kontrolę ubioru; przemoc psychiczną; zaniedbanie; inwazyjne badanie płci i cech płciowych; odmowę prawa do wolności wypowiedzi, opinii i zgromadzeń oraz dyskryminację ze względu na płeć.
W ośmiu spośród owych trzynastu kategorii uwidacznia się zdaniem Reem Alsalem przemoc w stosunku do kobiet związana z uczestnictwem mężczyzn w żeńskich kategoriach sportowych. Następne części raportu obejmują m.in. stosowne ramy prawne oraz wnioski i rekomendacje.
Poniższe tłumaczenie obejmuje fragmenty trzech wyżej wspomnianych części (diagnoza, ramy prawne, wnioski).
Polecamy zapoznać się z całością raportu, który podejmuje m.in. tematy:
- nadużyć władzy trenerów wobec zawodniczek
- patriarchalnych norm zarządzania federacjami sportowymi
- niedofinansowanie sportu kobiet
- prześladowań ze względu na płeć zawodniczek afgańskich
Przejawy przemocy wobec kobiet i dziewcząt w sporcie
Przemoc fizyczna
„Kiedy normy kwalifikowalności są celowo naruszane i ryzyko odniesienia obrażeń przez sportowczynie jest świadomie zwiększone, poniesiony uszczerbek fizyczny można określić mianem przemocy.”
„Sportowczynie są również bardziej narażone na poważne obrażenia fizyczne, gdy przestrzenie sportowe przeznaczone wyłącznie dla kobiet są otwarte dla mężczyzn, co zostało udokumentowane w takich dyscyplinach jak siatkówka, koszykówka i piłka nożna. Zgłaszano przypadki, w których dorośli mężczyźni byli włączani do drużyn nieletnich dziewcząt. Obrażenia obejmowały wybite zęby, wstrząsy mózgu skutkujące upośledzeniem nerwów, złamania nóg i złamania czaszki. Według badań mężczyźni mają zasadniczą przewagę w sporcie. Jedno z badań stwierdza, że nawet w sporcie amatorskim «najsłabszy mężczyzna wytwarza więcej mocy niż najsilniejsza kobieta» i stwierdza, że tam, gdzie mężczyźni i kobiety mają porównywalny poziom sprawności, średnia siła uderzenia mężczyzn przewyższa siłę uderzenia kobiet o 162%.”
Wykluczenie ze sportu
„Włączenie mężczyzn do kategorii sportu kobiecego i powiązanych z nim przestrzeni może również prowadzić do samowykluczenia, w szczególności z powodu obaw przed urazami fizycznymi lub na skutek przekonań religijnych, które zabraniają kobietom wstępu do przestrzeni przeznaczonych dla obu płci.”
Prawo do sprawiedliwego i bezpiecznego współzawodnictwa
„Regulacje wdrażane przez międzynarodowe federacje i ciała zarządzające na poziomie lokalnym, niekiedy wraz z prawem istniejącym w niektórych krajach, pozwalają mężczyznom identyfikującym się jako kobiety na rywalizację w żeńskich kategoriach sportowych. W innych przypadkach nie jest to wyraźnie zabronione, a zatem jest tolerowane w praktyce. Zastąpienie żeńskiej kategorii sportowej kategorią mieszaną płciowo spowodowało, że coraz więcej sportowczyń traci szanse, w tym medale, rywalizując z mężczyznami. Według otrzymanych do 30 marca 2024 r. danych ponad 600 sportowczyń utraciło ponad 890 medali w ponad 400 zawodach w ramach 29 różnych dyscyplin sportowych.”
„Sportowcy płci męskiej mają określone cechy uważane za korzystne w niektórych dyscyplinach sportowych, takie jak siła i poziom testosteronu, które są wyższe niż przeciętny poziom u kobiet (nawet przed okresem dojrzewania), co skutkuje utratą szansy na uczciwą konkurencję. Niektóre federacje sportowe nakazują sportowcom płci męskiej supresję testosteronu, aby mogli zakwalifikować się do kategorii żeńskiej w sportach elitarnych. Jednakże farmaceutyczne tłumienie testosteronu u sportowców płci genetycznie męskiej – niezależnie od tego, jak się identyfikują – nie wyeliminuje przewagi w sporcie, którą już nabyli. Takie podejście może nie tylko zaszkodzić zdrowiu danego sportowca, ale również nie skutkować osiągnieciem założonego celu. Dlatego poziomy testosteronu uznawane za akceptowalne przez jakąkolwiek organizację sportową są w najlepszym razie nieoparte na wystarczających dowodach, arbitralne i niewspółmiernie faworyzują mężczyzn. Kobiety są zazwyczaj testowane losowo, aby upewnić się, że nie stosują środków poprawiających wydolność, podczas gdy mężczyźni często nie są monitorowani w celu upewnienia się, czy przyjmują środki tłumiące testosteron. Aby uniknąć utraty uczciwych szans, osoby płci męskiej nie mogą rywalizować w żeńskich kategoriach sportowych.”
Napaść i przemoc seksualna
„Zniesienie przestrzeni niekoedukacyjnych w sporcie może również zwiększyć ryzyko molestowania seksualnego, napaści, podglądactwa oraz ataków fizycznych i seksualnych w szatniach i toaletach. Nacisk na utrzymanie przestrzeni przeznaczonych wyłącznie dla kobiet, a także protokoły dotyczące bezpieczeństwa i zarządzania ryzykiem, wynikają z dowodów empirycznych, które pokazują, że przestępcy seksualni są zazwyczaj płci męskiej, a notoryczni przestępcy seksualni uczynią wszystko, aby uzyskać dostęp do osób, które chcą wykorzystać.”
Przemoc psychiczna
„Świadomość sportowczyń, że mogą rywalizować z mężczyznami, w tym z mężczyznami identyfikującymi się jako kobiety lub mężczyznami z różnicami w rozwoju płci związanymi z chromosomami XY, powoduje u nich silne cierpienie psychiczne wynikające z ich niekorzystnych uwarunkowań fizycznych, z utraty szansy na uczciwą rywalizację, z utraty możliwości finansowych i edukacyjnych oraz z naruszenia ich prywatności w szatniach i innych miejscach prywatnych.”
Inwazyjne badanie płci i cech płciowych
„W przeszłości stosowano przemoc wobec sportowczyń poprzez zmuszanie ich do inwazyjnych badań przesiewowych na płeć i niepotrzebnych interwencji medycznych, które były warunkiem wstępnym do wzięcia udziału w rywalizacji sportowej. Praktyki te odmawiają sportowcom, w tym kobietom, ich praw, naruszają ich godność i integralność osobistą oraz podważają ich prawo do najwyższego możliwego standardu zdrowia fizycznego i psychicznego. Istnieją okoliczności, w których badania przesiewowe dotyczące określenia płci są jednak konieczne, uzasadnione i proporcjonalne, aby zapewnić uczciwość i bezpieczeństwo w sporcie. Na przykład podczas igrzysk olimpijskich w Paryżu w 2024 r. bokserki musiały rywalizować z dwoma zawodnikami, których żeńska płeć została poważnie zakwestionowana, ale Międzynarodowy Komitet Olimpijski odmówił przeprowadzenia badania przesiewowego w kierunku określenia płci. Obecna technologia umożliwia niezawodną procedurę badania przesiewowego na płeć [genetyczną] za pomocą prostego wymazu z policzka, który gwarantuje nieinwazyjność, poufność oraz poszanowanie godności. W niewielkiej liczbie przypadków takie badania przesiewowe mogą wskazywać na potrzebę dalszych badań w ramach standardowej opieki medycznej z powiązanym obowiązkiem opieki i wsparcia. Potrzeba dalszych badań dotyczy przede wszystkim sportowców, którzy zostali zarejestrowani jako kobiety przy urodzeniu, ale są mężczyznami, u których występują różnice w męskim rozwoju płciowym, obejmujące funkcjonujące jądra, przejście męskiego dojrzewania płciowego lub męski zakres poziomu testosteronu, a zatem wskazują na męską przewagę, i którzy mogą nie być świadomi swojego stanu. Badanie olimpijek z 1996 r. wykazało, że zdecydowana większość (82% z 928 ankietowanych) popiera praktykę robienia testów płciowych.”
Odmowa prawa do wolności wypowiedzi, opinii i zgromadzeń
„Sportowczynie i trenerki, które sprzeciwiają się obecności mężczyzn w swoich przestrzeniach z powodu obaw o bezpieczeństwo, prywatność i uczciwość, są uciszane lub zmuszane do autocenzury; w przeciwnym razie ryzykują utratą możliwości uprawiania sportu, stypendiów i sponsoringu. Wiele z nich również oskarża się o bigoterię, zawiesza w drużynach sportowych, wyklucza, zniesławia, poddaje niesprawiedliwym postępowaniom dyscyplinarnym oraz otrzymuje zakazy zbliżania się. W co najmniej jednym przypadku odmówiono sportowczyni prawa do wysłuchania jej. Inne kobiety zrezygnowały z uprawiania sportu z powodu nacisków, gróźb (w tym gróźb śmierci) oraz przemocy słownej. Takie konsekwencje odnotowano między innymi w Królestwie Niderlandów i Stanach Zjednoczonych, naruszając podstawowe prawa człowieka sportowczyń do wolności przekonań, opinii i wypowiedzi. Kobiety spotykają się z agresją, gdy publicznie manifestują w związku z tymi kwestiami.”
Dyskryminacja ze względu na płeć
„W sporcie nasiliło się zjawisko wkraczania do przestrzeni niekoedukacyjnych dla kobiet. Poza kilkoma wyjątkami, na całym świecie sport został podzielony na kategorie męskie i żeńskie ze względu na męską przewagę w sporcie. Sporty funkcjonowały na powszechnie uznawanej zasadzie, że potrzebna jest oddzielna kategoria dla kobiet, aby zapewnić równe, uczciwe i bezpieczne szanse w sporcie.”
„Liczne badania dostarczają dowodów na to, że sportowcy urodzeni jako mężczyźni mają bezsporną przewagę w sporcie przez całe życie, chociaż najbardziej uwidacznia się ona po okresie dojrzewania. Historycznie rzecz biorąc, różnica w wynikach między płciami jest większa (w szczególności wśród sportowców niższego stopnia) niż ta możliwa do wyjaśnienia za pomocą różnic fizjologicznych i anatomicznych między mężczyznami i kobietami. Supresja testosteronu nie niweluje przewagi związanej z fizjologią. Podważanie kryteriów kwalifikowalności w sportach jednopłciowych skutkuje niesprawiedliwymi, bezprawnymi i ekstremalnymi formami dyskryminacji ze względu na płeć względem sportowczyń. Biorąc pod uwagę te fakty, kilka międzynarodowych i krajowych federacji, takich jak World Aquatics, World Athletics, World Rugby, Międzynarodowa Unia Kolarska i inne, wzmocniło kategorię kobiecego sportu, zapewniając jednocześnie możliwość uczestnictwa w sporcie wszystkim sportowcom, w tym takim, których rozwój płciowy lub tożsamość płciowa jest inna niż płeć, którą zaobserwowano u nich przy urodzeniu.”
Międzynarodowe ramy praw człowieka
“Zgodnie z prawem międzynarodowym kobiety i dziewczęta mają prawo do prywatności, które zostałoby utracone przez narzucenie koedukacji w szatniach sportowych i innych przestrzeniach prywatnych. Artykuł 17. Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. stanowi, że «nikt nie może być poddawany arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w swoją prywatność, rodzinę, dom lub korespondencję ani bezprawnym atakom na jego honor i reputację» oraz że «każdy ma prawo do ochrony prawnej przed taką ingerencją lub atakami».
“Zgodnie z prawem międzynarodowym dotyczącym praw człowieka, odmienne traktowanie na zakazanej podstawie [np. ze względu na płeć – przyp. Labrys] może nie stanowić dyskryminacji, jeśli opiera się na rozsądnych i obiektywnych kryteriach, dąży do uzasadnionego celu, jego skutki są odpowiednie i proporcjonalne do celu i jest najmniej inwazyjną drogą osiągnięcia zamierzonego rezultatu. Utrzymanie odrębnych kategorii płciowych w sporcie jest działaniem proporcjonalnym, które odpowiada uzasadnionym celom w rozumieniu artykułu 26. Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych i nie skutkuje automatycznie wykluczeniem osób transpłciowych ze sportu ani nie wymaga inwazyjnych badań płci. W połączeniu z innymi środkami, takimi jak otwarte kategorie sportowe, uczciwość w sporcie może zostać zachowana, zapewniając jednocześnie możliwość uczestnictwa wszystkim – jest to sposób działania stosowany przez wiele zawodowych stowarzyszeń sportowych.”
Wnioski i rekomendacje
“Aby zapewnić bezpieczeństwo i uczciwość w sporcie na wszystkich poziomach, [państwa, organizacje międzynarodowe, organy sportowe na wszystkich poziomach, społeczeństwo obywatelskie oraz inne odpowiednie podmioty] powinny:
„Zapewnić, że kategorie kobiece w sporcie zorganizowanym są dostępne wyłącznie dla osób o żeńskiej płci biologicznej. W przypadkach, gdy płeć sportowca jest nieznana lub niepewna, należy zastosować, z poszanowaniem jego godności, szybką, nieinwazyjną i dokładną metodę badania płci (taką jak wymaz z policzka) lub, w razie potrzeby w wyjątkowych przypadkach, testy genetyczne w celu potwierdzenia płci sportowca. W ramach sportu amatorskiego w celu weryfikacji mogą posłużyć oryginalne akty urodzenia. W niektórych wyjątkowych okolicznościach takie testy mogą wymagać przeprowadzenia bardziej złożonych badań;
„Powstrzymać się od poddawania kogokolwiek inwazyjnym badaniom płci lub zmuszania do obniżenia poziomu testosteronu w celu rywalizacji w jakiejkolwiek kategorii;
„Zapewnić inkluzywny udział wszystkich osób chcących uprawiać sport poprzez tworzenie kategorii otwartych dla tych, które nie chcą rywalizować w kategorii swojej płci biologicznej lub przekształcić kategorię męską w kategorię otwartą;
„Chronić kategorię żeńską w sporcie i wdrożyć spójne testy na doping i sztucznie zwiększone poziomy testosteronu, bez wyjątku.”